– डॉ. सौम्या स्वामीनाथन यांनी केले अभिनंदन
The गडविश्व
गडचिरोली, ९ मार्च : गडचिरोलीच्या “सोसायटी फॉर एज्युकेशन, अ‍ॅक्शन अँड रिसर्च इन कम्युनिटी हेल्थ” च्या २९ महिला समुदाय आरोग्य सेविकांनी “हेरोइन्स ऑफ हेल्थ” हा प्रतिष्ठित आंतरराष्ट्रीय पुरस्कार जिंकला. १७ ऑक्टोबर २०२२ रोजी जर्मनीच्या बर्लिन शहरात ‘सर्च’ संस्थेच्या महिला समुदाय आरोग्य सेविकांना ‘वुमन इन ग्लोबल हेल्थ’ द्वारे हा पुरस्कार प्रदान करण्यात आला.
आजही गडचिरोली हा उद्योगप्रधान राज्याचा एक मागासलेला आणि अत्यंत दुर्गम भाग आहे. हा प्रदेश मोठ्या प्रमाणावर जंगलाने व्यापलेला आहे आणि गावे विरळ लोकवस्तीची आहेत. हा प्रदेश वैद्यकीय वाळवंट असल्याने गडचिरोलीच्या ग्रामीण आणि आदिवासी कुटुंबांसाठी आरोग्यसेवा मिळणे ही अगदीच विलासाची बाब आहे. याव्यतिरिक्त, १९९० च्या दशकात, डाव्या विचारसरणीचा अतिरेक किंवा नक्षल चळवळ शिगेला पोहोचली होती या वास्तवात, २९ महिला समुदाय आरोग्य सेविका १९९४ पासून गडचिरोलीमध्ये नवजात आणि बालमृत्यू कमी करण्यासाठी कार्यरत आहेत. १९९४ पासून ते सातत्याने गावकऱ्यांच्या घरी नवजात बालकांना व मातांना सेवा देत आहेत.
सर्चच्या या समुदाय आरोग्य सेविकांनी पुरेसे प्रशिक्षण घेतल्यानंतर १९९५ पासून गडचिरोलीतील ३९ ग्रामीण भागात, गावात काम केले. या प्रयत्नाची फलश्रुती म्हणून तिसऱ्या वर्षाच्या अखेरीस, १९९८ मध्ये, नवजात मृत्यू दर १००० जिवंत जन्मांमागे ६० वरून २५ झाला. बालमृत्यूचे प्रमाण निम्म्याने घसरले. १९९९ पासून, सर्चच्या या समुदायपातळीला, गावात काम करणाऱ्या आरोग्य सेविका अथकपणे काम करत आहेत. सुरुवातीपासूनच या सेविकांनी कष्टपूर्वक १९,९५२ मुलांची काळजी घेतली आहे. आज, त्यांच्या प्रयत्नांमुळे, नवजात मृत्यू दर आणि बालमृत्यू दर अनुक्रमे १४.७ प्रती १००० जिवंत जन्म आणि १७.९ प्रती १००० जिवंत जन्म आहेत. त्यांच्या कार्याचा प्रभाव भारत सरकारने ओळखला व संपूर्ण भारतातील आशावर्कर द्वारे पुरविल्या जाणार्‍या सेवेमधे सर्च चे हे मॉडेल अंतर्भूत केले.
‘वूमन इन गोलबल हेल्थ’ हे जगभरातील आरोग्य क्षेत्रात विविध क्षमतांमध्ये काम करणाऱ्या महिलांचे नेटवर्क आहे आणि २०१७ पासून अपवादात्मक योगदान देणाऱ्या महिलांना यांचे द्वारे पुरस्कार दिले जात आहेत. ग्लोबल हेल्थमध्ये महिलांचे आता ४०+ देशांमध्ये ४५+ अध्याय आहेत आणि ५५०० सदस्य आणि ९० पेक्षा जास्त देशांमध्ये १००००० समर्थक ज्यात परिचारिका, सुईणी, डॉक्टर, सार्वजनिक आरोग्य व्यावसायिक, आरोग्य धोरण निर्माते, समुदाय आरोग्य कर्मचारी, संशोधक, फार्मासिस्ट आणि खाजगी क्षेत्रातील आरोग्य कर्मचारी यांचा समावेश आहे.
हा पुरस्कार १७ ऑक्टोबर २०२२ रोजी जागतिक आरोग्य शिखर परिषदेच्या बाजूने प्रदान करण्यात आला. जागतिक आरोग्य संघटनेचे उपसंचालक डॉ. स्वाम्या स्वामीनाथन यांनी सर्चच्या २९ पुरस्कार विजेत्यांचे अभिनंदन केले.
